Kichik bolalar savol berishni yaxshi ko'radilar. "Nega osmon ko'k?" "Kechasi quyosh qaerga ketadi?" Ularning tug'ma qiziquvchanligi dunyo haqida ko'proq bilishga yordam beradi va bu ularning rivojlanishining kalitidir. Ular o'sib ulg'ayganlarida, ularni doimiy ravishda savol berishga undash va ularga to'g'ri savollar berishni o'rgatish muhimdir. Biz buni “tanqidiy fikrlash ko‘nikmalari” deb ataymiz va ular bolalarga ulg‘aygan sari ongli qarorlar qabul qilishga qodir bo‘lgan kattalar bo‘lishga yordam beradi.

Tanqidiy fikrlash nima?

Tanqidiy fikrlash mavzuni o'rganish va u haqida asosli fikr ishlab chiqish. Birinchidan, biz ma'lumotni oddiygina tushuna olishimiz kerak, keyin tahlil qilish, taqqoslash, baholash, aks ettirish va boshqalar orqali shunga asoslaymiz. Tanqidiy fikrlash - bu savollar berish, so'ngra javoblarni diqqat bilan ko'rib chiqish, bu nafaqat "ichak tuyg'ulari" va fikrlari, balki isbotlangan faktlar bilan tasdiqlangan xulosalar chiqarishdir.

Tanqidiy fikrlovchilar hamma narsani shubha ostiga qo'yishadi va bu o'qituvchilarni harakatga keltirishi mumkin. va ota-onalar biroz aqldan ozgan. “Men aytganim uchun!” deb javob berish vasvasasi. kuchli, lekin imkoningiz bo'lsa, javoblaringiz ortidagi sabablarni ko'rsatishga harakat qiling. Biz atrofdagi dunyoda faol rol o'ynaydigan va butun umri davomida qiziqish uyg'otadigan bolalarni tarbiyalashni istaymiz.

Asosiy tanqidiy fikrlash qobiliyatlari

Xo'sh, tanqidiy fikrlash qobiliyatlari nima? Rasmiy ro'yxat yo'q, lekin juda ko'podamlar Bloom taksonomiyasidan bolalar o'sib ulg'ayganlarida rivojlanishi kerak bo'lgan ko'nikmalarni shakllantirishga yordam berish uchun foydalanadilar.

Manba: Vanderbilt universiteti

Blum taksonomiyasi piramida, pastki qismida poydevor ko'nikmalari yuqorida ilg'or ko'nikmalar uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Eng past bosqich, "Eslab qoling" juda ko'p tanqidiy fikrlashni talab qilmaydi. Bu bolalar matematik faktlarni yoki jahon poytaxtlarini yodlashda yoki so'zlarning imlosini mashq qilishda foydalanadigan ko'nikmalardir. Tanqidiy fikrlash keyingi qadamlargacha o'zlashtira olmaydi.

Tushunish

Tushunish yodlashdan ko'proq narsani talab qiladi. Bu bolaning “bir marta to‘rt bo‘lsa to‘rt, ikki marta to‘rt bo‘lsa sakkiz, uch karra to‘rt bo‘lsa o‘n ikki” deb o‘qiyotgan bola o‘rtasidagi farq, bu ko‘paytirish raqamni o‘ziga ma’lum bir necha marta qo‘shish bilan bir xil ekanligini anglash. Maktablar hozirgi kunlarda avvalgidan ko'ra tushunchalarni tushunishga ko'proq e'tibor berishadi; sof yodlashning o‘z o‘rni bor, lekin talaba biror narsaning orqasidagi tushunchani tushunsa, keyingi bosqichga o‘tishi mumkin.

Ilova

Ilova o‘quvchilarga butun dunyoni ochadi. Siz allaqachon o'zlashtirgan kontseptsiyadan foydalanishingiz va uni boshqa misollarda qo'llashingiz mumkinligini anglaganingizdan so'ng, siz o'rganishingizni eksponent ravishda kengaytirdingiz. Buni matematikada yoki fanda ko'rish oson, lekin u barcha fanlarda ishlaydi. Bolalar o'qishni tezlashtirish uchun ko'rish so'zlarini yodlashlari mumkin, ammobu fonika va boshqa o‘qish ko‘nikmalarini qo‘llashni o‘rganishdir, bu ularga har qanday yangi so‘z bilan kurashish imkonini beradi.

Tahlil qilish

Tahlil ko‘pchilik bolalar uchun ilg‘or tanqidiy fikrlashning haqiqiy sakrashidir. Biz biror narsani tahlil qilsak, uni nominal sifatida qabul qilmaymiz. Tahlil bizdan so'rovga mos keladigan faktlarni topishni talab qiladi, garchi bu faktlar nimani anglatishini yoqtirmasa ham. Biz shaxsiy his-tuyg'ularni yoki e'tiqodlarni chetga surib qo'yamiz va o'rganamiz, tekshiramiz, tadqiq qilamiz, solishtiramiz va taqqoslaymiz, korrelyatsiyalar chizamiz, tartibga solamiz, tajriba qilamiz va hokazo. Biz ma'lumot uchun asosiy manbalarni aniqlashni o'rganamiz va bu manbalarning haqiqiyligini tekshiramiz. Tahlil muvaffaqiyatli kattalar har kuni foydalanishi kerak bo'lgan mahoratdir, shuning uchun biz buni bolalarga imkon qadar erta o'rganishga yordam berishimiz kerak.

Baholash

Blum piramidasining deyarli eng yuqori qismida, baholash qobiliyatlari bizga sintez qilish imkonini beradi. biz o'rgangan, tushungan, qo'llagan va tahlil qilgan barcha ma'lumotlardan fikrimiz va qarorlarimizni qo'llab-quvvatlash uchun foydalanish. Endi biz to'plangan ma'lumotlar haqida fikr yuritib, ulardan tanlov qilish, ovoz berish yoki asosli fikr bildirish uchun foydalanishimiz mumkin. Xuddi shu ko'nikmalardan foydalanib, biz boshqalarning bayonotlarini ham baholashimiz mumkin. Haqiqiy baholash bizdan o'z noto'g'ri qarashlarimizni chetga surib, boshqa to'g'ri nuqtai nazarlar bo'lishi mumkinligini qabul qilishimizni talab qiladi, garchi biz ular bilan rozi bo'lmasak ham.

Yaratish

Yakuniy bosqichda , biz oldingi ko'nikmalarning har biridan foydalanamizyangi narsa yaratish. Bu taklif, insho, nazariya, reja bo'lishi mumkin — odam yig'adigan har qanday noyob narsa.

Izoh: Blumning asl taksonomiyasi "yaratish"dan farqli ravishda "sintez" ni o'z ichiga olgan va u "yaratish" o'rtasida joylashgan edi. qo'llash" va "baholash". Sintez qilganingizda, siz yangi bir butunlikni hosil qilish uchun turli g'oyalarning turli qismlarini birlashtirasiz. 2001 yilda bir guruh kognitiv psixologlar bu atamani taksonomiyadan olib tashladilar va uni “yaratish” bilan almashtirdilar, biroq u xuddi shu tushunchaning bir qismidir

Tanqidiy fikrlashni qanday o'rgatish kerak

Tanqidiy fikrlashni qo'llash o'z hayotingizda juda muhim, lekin uni keyingi avlodga o'tkazish ham xuddi shunday muhim. Ko'p va ko'p amaliyotni talab qiladigan ikkita ko'p qirrali ko'nikmalarni tahlil qilish va baholashga e'tiboringizni qarating. Bolalarni ajoyib tanqidiy fikrlovchi bo'lishga o'rgatish bo'yicha ushbu 10 ta maslahatdan boshlang. Keyin ushbu tanqidiy fikrlash faoliyati va o'yinlarini sinab ko'ring. Va nihoyat, talabalar uchun 100 dan ortiq tanqidiy fikrlash savollaridan ba'zilarini darslaringizga qo'shishga harakat qiling. Ular o‘quvchilaringizga qarama-qarshi faktlar va provokatsion fikrlarga to‘la dunyoda harakat qilishlari uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi.

Ulardan biri boshqasiga o‘xshamaydi

Bu klassik Sesame Street faoliyati tasniflash, saralash va munosabatlarni topish g'oyalarini kiritish uchun dahshatli. Sizga kerak bo'lgan yagona narsa bir nechta turli xil ob'ektlar (yoki ob'ektlarning rasmlari). Ularni oldingizga qo'yingTalabalar va ulardan qaysi biri guruhga tegishli emasligini aniqlashlarini so'rang. Ular ijodkor bo'lsin: Ularning javobi siz tasavvur qilgandek bo'lmasligi mumkin va bu yaxshi!

Javob bu ...

“Javob”ni joylang va bolalardan chiqishlarini so'rang. savol bilan. Misol uchun, agar siz Charlotte's Web kitobini o'qiyotgan bo'lsangiz, javob "Templeton" bo'lishi mumkin. Talabalar: "Uilburni sevmasa ham, uni qutqarishga kim yordam berdi?" yoki "Omborda yashagan kalamushning ismi nima?" Orqaga qarab fikrlash ijodkorlikni rag'batlantiradi va mavzuni yaxshi tushunishni talab qiladi.

Majburiy analogiyalar

Ushbu qiziqarli o'yin bilan aloqa o'rnatish va munosabatlarni ko'rishni mashq qiling. Bolalar Frayer modelining burchaklariga to'rtta tasodifiy so'z va o'rtasiga yana bitta so'z yozadilar. Qiyinchilik? O‘xshatish orqali markaziy so‘zni boshqa so‘zlardan biriga bog‘lash. O'xshashliklar qanchalik uzoq bo'lsa, shuncha yaxshi!

Asosiy manbalar

“Men buni Vikipediyadan topdim!” degan gapni eshitishdan charchadim. Bolalardan qayerdan javob olganlarini so'rasangiz? Asosiy manbalarni batafsil ko'rib chiqish vaqti keldi. Talabalarga faktni qanday qilib onlayn yoki bosma nashrlarda asl manbasiga qaytarishni ko'rsating. Bu yerda sinab ko‘rish uchun Amerika tarixiga asoslangan 10 ta asosiy manba faoliyati mavjud.

Ilmiy tajribalar

Ilmiy tajribalar va STEM muammolari talabalarni jalb qilishning ishonchli usuli vaular tanqidiy fikrlash qobiliyatlarining barcha turlarini o'z ichiga oladi. Bizning STEM sahifalarimizda barcha yoshdagilar uchun yuzlab tajriba g‘oyalari mavjud, ular bolalarga o‘ylashga yordam beradigan 50 ta mashqdan boshlab.

Javob emas

Ko‘p tanlovli savollar bo‘lishi mumkin. tanqidiy fikrlash ustida ishlashning ajoyib usuli. Savollarni muhokamaga aylantiring, bolalardan noto'g'ri javoblarni birma-bir bartaraf etishlarini so'rang. Bu ularga tahlil qilish va baholash amaliyotiga ega bo‘lib, ko‘rib chiqilgan tanlov qilish imkonini beradi.

Korrelyatsiya Tic-Tac-Toe

Bu yerda korrelyatsiya ustida ishlashning qiziqarli usuli. , bu tahlilning bir qismidir. Bolalarga to'qqizta rasmdan iborat 3x3 o'lchamdagi panjarani ko'rsating va ulardan uchtasini ketma-ket bog'lash yo'lini topishlarini so'rang. Misol uchun, yuqoridagi rasmlarda zilziladan keyin sodir bo'lishi mumkin bo'lgan narsalar sifatida yorilish, ko'chki va tsunamini bir-biriga bog'lashingiz mumkin. Vaziyatni bir qadam oldinga olib boring va bu voqealar sodir bo'lishi mumkin bo'lgan boshqa yo'llar borligini muhokama qiling (masalan, kuchli yomg'ir tufayli ko'chki paydo bo'lishi mumkin), shuning uchun korrelyatsiya sabab bo'lishi shart emas.

Ixtirolar. Dunyoni o'zgartirdi

Ushbu qiziqarli fikrlash mashqlari bilan sabab va ta'sir zanjirini o'rganing. Bir talabadan dunyoni o'zgartirgan deb hisoblagan ixtirosini nomlashni so'rash bilan boshlang. Keyin har bir talaba ixtironing dunyoga va o'z hayotiga ta'sirini tushuntirib beradi. Challenjhar bir talaba o'ziga xos narsalarni o'ylab topishi kerak.

Tanqidiy fikrlash o'yinlari

Bolalarga savol berish, tahlil qilish, tekshirish, hukm chiqarish va boshqalar. Darhaqiqat, hamma narsani tasodifga qoldirmaydigan deyarli har qanday o'yin (Kechirasiz, Candy Land) o'yinchilardan tanqidiy fikrlash qobiliyatidan foydalanishni talab qiladi. Quyidagi havolada bitta o‘qituvchining sevimli mashg‘ulotlarini ko‘ring.

Munozaralar

Bu bolalarni haqiqiy dunyoga tayyorlaydigan klassik tanqidiy fikrlash mashg‘ulotlaridan biridir. Mavzuni tayinlang (yoki ularni tanlashiga ruxsat bering). Keyin bolalarga ularning nuqtai nazarini qo'llab-quvvatlaydigan yaxshi manbalarni topish uchun bir oz tadqiqot qilish uchun vaqt bering. Nihoyat, bahs boshlansin! Barcha yoshdagi bolalar uchun 100 ta o‘rta maktab munozara mavzulari, 100 ta o‘rta maktab bahslari va 60 ta kulgili bahs mavzulari bilan tanishing.

Siz o‘z sinfingizda tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini qanday o‘rgatasiz? Facebook’dagi WeAreTeachers HELPLINE guruhida o‘z fikrlaringiz bilan o‘rtoqlashing va maslahat so‘rang.

Bundan tashqari, kun davomida ijtimoiy-emotsional ta’limni birlashtirishning 38 ta oddiy usulini ko‘rib chiqing.